Triduum Paschalne – Wielki Czwartek

Święte Triduum Paschalne rozpoczyna się od wieczornej Mszy św. Wieczerzy Pańskiej w Wielki Czwartek, a kończy się w Wielką Niedzielę Zmartwychwstania Pańskiego. To są najważniejsze dni w kalendarzu każdego katolika.

Mówi się czasem, że tak jak w każdym tygodniu najważniejsza jest niedziela, tak w całym katolickim roku najważniejsze jest Triduum Paschalne, które dotyka największej dla człowieka wierzącego Tajemnicy Męki i Zmartwychwstania Jezusa Chrystusa.

Ponieważ dzieła odkupienia ludzi i doskonałego uwielbienia Boga Chrystus dokonał przez paschalne misterium swojej błogosławionej Męki, przez które umierając zniweczył naszą śmierć i zmartwychwstając przywrócił nam życie, święte Triduum Męki i Zmartwychwstania Pańskiego jaśnieje jako szczyt roku liturgicznego. Rozpoczyna się od wieczornej Mszy Wieczerzy Pańskiej, ma swoje centrum w Wigilii Paschalnej i kończy się Nieszporami Niedzieli Zmartwychwstania. W Wielki Piątek Męki Pańskiej, a jeżeli to możliwe, także w Wielką Sobotę aż do Wigilii Paschalnej, zachowuje się święty post paschalny.
Wigilię Paschalną, obchodzoną w świętą noc Zmartwychwstania Pańskiego, uważa się za „matkę wszystkich świętych wigilii”. Kościół czuwając oczekuje Zmartwychwstania Chrystusa i obchodzi je w sakramentach. Dlatego cały obchód tej świętej Wigilii powinien odbyć się w nocy: rozpocząć się po zapadnięciu nocy albo skończyć przed świtem dnia niedzielnego (Kal. Rz., 18-21).

Podczas Ostatniej Wieczerzy Jezus ustanowił dwa sakramenty:

Eucharystię – słowami: Bierzcie i jedzcie z Tego wszyscy. To jest bowiem ciało moje, które za was będzie wydane (Mt 26,26; Mk 14,22; Łk 22,19; 1Kor 11,24) oraz: Bierzcie i pijcie z niego wszyscy. To jest bowiem kielich krwi mojej nowego i wiecznego Przymierza, która za was i za wielu będzie wylana na odpuszczenie grzechów. To czyńcie na moją pamiątkę (Mt 26,27-28; Mk 14,24; Łk 22,20; 1Kor 11,25).

Kapłaństwo – przez nakaz czynienia tego samego, co On – To czyńcie na moją pamiątkę.

Liturgia Mszy św. odbywa się wieczorem. Przed południem Wielkiego Czwartku odbywa się Msza św. krzyżma świętego. Mówi się też o niej potocznie jako o Mszy św. olejów.

Sprawowana jest przez biskupa w katedrze, z udziałem kapłanów z całej diecezji. Biskup błogosławi oleje dla chorych i poświęca krzyżmo. Jest to mieszanina oliwy z oliwek i balsamu, używana do namaszczania przy udzielaniu sakramentów chrztu, bierzmowania, święceń kapłańskich, przy konsekracji.

Msza św. krzyżma, w której biskup, koncelebrując ze swoim prezbiterium, konsekruje krzyżmo święte i błogosławi inne oleje, jest jakby ujawnieniem jedności prezbiterów ze swoim biskupem w jednym i tym samym kapłaństwie i posłudze Chrystusa. Na tę Mszę św. winni być zaproszeni prezbiterzy z różnych stron diecezji, aby koncelebrowali z biskupem jako jego świadkowie i współpracownicy w poświęceniu krzyżma oraz jako pomocnicy i doradcy w codziennym posługiwaniu. Niech również wierni będą gorąco zaproszeni do udziału w tej Mszy św. i do przyjęcia w niej sakramentu Eucharystii.

Na mocy tradycji Msza św. krzyżma jest sprawowana w Wielki Czwartek. Gdyby jednak trudno było duchowieństwu i ludowi zgromadzić się w tym dniu wokół biskupa, celebrację można uprzedzić w innym dniu, ale w pobliżu paschy, albowiem w noc paschalną przy sprawowaniu sakramentów wtajemniczenia należy używać nowego krzyżma oraz oleju katechumenów. Msza św. krzyżma, ze względu na jej znaczenie w życiu diecezji, winna być sprawowana tylko raz i to w kościele katedralnym albo z racji duszpasterskich w innym kościele, znaczniejszym. Przyjmowanie świętych olejów może się odbywać w poszczególnych parafiach przed Mszą św. Wieczerzy Pańskiej lub w innym, bardziej stosownym czasie. Będzie to sprzyjać pouczeniu wiernych o zastosowaniu i skuteczności olejów poświęconych i krzyżma w życiu chrześcijanina.

Msza św. krzyżma jest też ujawnieniem pełni kapłaństwa biskupa, którego wszyscy winni uważać za arcykapłana jego owczarni. Od niego bowiem w pewnym stopniu pochodzi i zależy życie chrześcijańskie wiernych. Zależność owa ujawnia się w tym, że oleje poświęcone przez biskupa są używane przy sprawowaniu niektórych sakramentów i sakramentaliów w całej diecezji. Oleju chorych używa się podczas sprawowania sakramentu namaszczania chorych. Olej krzyżma jest to olej z oliwek lub z nasion innych roślin oleistych z dodatkiem balsamu albo olejków aromatycznych pochodzenia roślinnego. Używa się go przy sprawowaniu chrztu (namaszcza się szczyt głowy ochrzczonego), bierzmowania (namaszczenie czoła), święceń prezbiteriatu (namaszczenie rąk), święceń episkopatu (namaszczenie głowy), podczas poświęcenia kościoła (namaszczenie 4 bądź 12 krzyży na wewnętrznej stronie ścian kościoła) i ołtarza (namaszczenie mensy).

Właściwa Msza św. Wielkiego Czwartku – Msza św. Ostatniej Wieczerzy – odbywa się wieczorem. Kolor szat liturgicznych biały. Podczas hymnu Gloria dzwonią wszystkie dzwony i grają organy, a potem milczą aż do wigilii paschalnej. Po homilii może odbywać się mandatum, czyli obrzęd umycia nóg 12 mężczyznom przez celebransa. Po Komunii św. zamiast schować konsekrowane hostie do tabernakulum, przenosi się je uroczyście do ciemnicy, co symbolizuje pojmanie i uwięzienie Jezusa.

Ks. prof. Bogusław Nadolski:

W odnowionej liturgii Wielkiego Czwartku Eucharystia rozpoczyna Triduum Paschalne. Jest ona ukazana w wewnętrznej więzi z Paschą. Ten rys historiozbawczy jest bardzo wyrazisty. Sprawowana Eucharystia jest spełnieniem i zrealizowaniem zapowiedzianej przez Boga Paschy (Jezus jest prawdziwym Barankiem – Wj 12.1-8. 11-14).
Równocześnie jest ona anamnezą tego, co Pan polecił czynić na swoją pamiątkę (l Kor 11. 23-26). Dokonujące się w Eucharystii w Krwi Zbawiciela odnowienie Przymierza (psalm responsoryjny) wypływa z miłości Jezusa do swoich, miłości aż do końca (J 13. 1-15). Liturgia Wielkiego Czwartku właśnie w tym wielkim słowie agape (miłość) Ojca Niebieskiego – przekazywana przez Jezusa Chrystusa w Duchu Świętym – znajduje swoje centrum i główny klucz. Teksty ukazują równocześnie całe dzieło Chrystusa. Czyni to już u samego początku śpiew na wejście. Chlubimy się krzyżem naszego Pana Jezusa Chrystusa, w nim jest nasze zbawienie, życie i zmartwychwstanie, przez niego jesteśmy zbawieni i oswobodzeni (Ga 6. 14). Chociaż nie jest to introit, pierwotnie związany z Mszą Wieczerzy Pańskiej, która jeszcze w VII w. rozpoczynała się bezpośrednio przygotowaniem darów, to jednak zaczerpnięty jest z Wielkiego Tygodnia, ukazuje najszerszą panoramę Triduum Paschalnego. Krzyż Chrystusa jest zwycięski. Wielki Czwartek jest już pierwszą epifanią chwały Bożej (Chlubimy się…).

Obrzęd umycia nóg nie ma znaczenia tylko naśladowania przykładu Chrystusa, lecz jest „proroctwem w czynie” (prophetie en acte). Miłość Boga, która przyszła do nas w Jezusie Chrystusie, miłość zbawcza staje się udziałem człowieka przez wsączenie się w Chrystusa. „Nie będziesz miał udziału ze Mną”, powiedział Chrystus do Piotra (Ewangelia dnia), „jeśli cię nie obmyję”. Chodzi o czyn zbawczy ze strony Jezusa, który trzeba przyjąć.

Włączenie się w Jezusową, najpełniej objawioną miłość Ojca, prowadzić będzie do oddawania siebie w służbie innych na wzór Zbawiciela. Modlitwa nad darami oddaje istotę działań liturgicznych, pod osłoną znaków dokonuje się dzieło zbawienia (Męka, Śmierć, Zmartwychwstanie – całość misterium paschalnego). Modlitwa po Komunii prosi dla uczestników uczty Jezusa o udział w wiekuistej uczcie. Prefacja ukazuje Chrystusa jako Kapłana, który ustanowił podczas Ostatniej Wieczerzy obrzęd wiekuistej ofiary, każda zaś Msza św. jest sakramentalnym utrwaleniem tej jedynej ofiary Chrystusa. Zakończenie prefacji stwierdza, że przez spożywanie Ciała i Krwi Pańskiej stajemy się uczestnikami Jego dzieła, dostępujemy przebaczenia i wchodzimy w przymierze miłości z Bogiem w Jezusie Chrystusie.