Zgodnie z wszystkim przekazami, Jezus został ukrzyżowany pomiędzy dwoma łotrami. Kim jednak byli ci ludzie i jak trafili na Golgotę razem ze Zbawicielem?
Ewangelia wg św. Łukasza tak opisuje wydarzenia na Golgocie: „Jeden ze złoczyńców, których [tam] powieszono, urągał Mu: „Czy Ty nie jesteś Mesjaszem? Wybaw więc siebie i nas”. Lecz drugi, karcąc go, rzekł: „Ty nawet Boga się nie boisz, chociaż tę samą karę ponosisz? My przecież − sprawiedliwie, odbieramy bowiem słuszną karę za nasze uczynki, ale On nic złego nie uczynił”. I dodał: „Jezu, wspomnij na mnie, gdy przyjdziesz do swego królestwa”. Jezus mu odpowiedział: „Zaprawdę, powiadam ci: Dziś ze Mną będziesz w raju” (Łk 23, 39-43).
Inne Ewangelie wymieniają tylko, że z Jezusem zostali ukrzyżowani dwaj przestępcy, nie podając bliżej, jak się zachowywali. Nie podają jednak ani ich imion, ani tego, za co trafili na krzyże. Wiadomo, że obaj zmarli po Jezusie – żołnierze połamali obu nogi, co spowodowało natychmiastowe uduszenie i śmierć. Kim jednak byli ludzie, którzy w godzinie śmierci, przyjęli tak krańcowe postawy?
„Janosik” z Jerycha
Obaj są wymienieni w tekstach apokryficznych, które nie weszły do kanonu Ewangelii, ale są uznawane przez Kościół katolicki. Zgodnie z nimi, Dobry Łotr nosił imię Dyzma, Demas albo Titus. Tak wynika z apokryficznej Ewangelii Nikodema, występującej również pod nazwą Akta Piłata. Jej najstarsze egzemplarze pochodzą z IV wieku , ale najprawdopodobniej powstały na bazie wcześniejszych tekstów. Niewykluczone, że na podstawie raportów, które Piłat jako namiestnik prowincji musiał sporządzać, opisując najważniejsze wydarzenia z podległego mu obszaru Imperium Rzymskiego. W Aktach Piłata wymieniony jest Dobry Łotr – Dyzma i zły – Gestas. Jakie przewiny zaprowadziły ich na krzyż?
W opowiadaniu „Józef z Arymatei”, wchodzącym do Akt Piłata, czytamy: „Na siedem dni przed męką Chrystusa zostali przekazani namiestnikowi dwaj zasądzeni łotrzy z Jerycha. A wina ich jest następująca. Pierwszy z nich miał na imię Gestas. Zabijał on mieczem wędrowców, innych nagimi puszczał, kobietom, które wieszał za kostki głową w dół, ucinał piersi, a sprawiało mu radość pić krew dzieci. O Bogu zupełnie zapominał, Prawem gardził i od początku był okrutny w podobnych sprawach. Natomiast powód winy drugiego był następujący: nazywał się Demas, pochodził z Galilei, posiadał zajazd, używał sobie na łupieniu bogatych, ubogim natomiast dobrze czynił, a choć był złodziejem, jak Tobiasz grzebał ciała ubogich. Rabował lud żydowski: ukradł księgę Prawdy z Jerozolimy, obrabował córkę Kajfasza, która była kapłanką świątynną i wykradł nawet tajemny depozyt złożony tam przez Salomona. Takie to były jego czyny”.
Mleczni bracia?
To nie koniec historii obu łotrów, bowiem zgodnie z innymi apokryfami, Gestas [Dumakus] od najmłodszych lat wybierał zło, ale Dyzma został przestępcą nie ze swojej woli. Co więcej –miał uratować Świętą Rodzinę przed bandą, gdy uciekała ona do Egiptu przed Herodem. Staroruski apokryf Legenda o drzewie Krzyża podaje, że Święta Rodzina spotkała Dyzmę i Getasa, gdy byli oni jeszcze dziećmi. Matka nie mogła ich wykramić, więc Maryja pomogła jej i karmiła Dyzmę. To by oznaczało, że Dyzma był mlecznym bratem Jezusa.
Sytuację wikła inny tekst – Ewangelia Dzieciństwa Arabska z VI wieku po Chrystusie, oparty na Protoewnagelii św. Jakuba oraz Ewangelii Dzieciństwa św. Tomasza. Zgodnie z nim Święta Rodzina wracająca z Egiptu do Nazaretu spotkała na swej drodze bandę Gestasa (tu nazywany Dumakusem), do której należał także Dyzma, w tym tekście nazywany Titusem. Dumaksus/Gestas chciał zabić i obrabować podróżnych, a wtedy „Titus [rzekł] Dumakusowi: „Proszę cię, byś dał im wolną drogę i aby nie dowiedzieli się o niczym nasi towarzysze”. A gdy sprzeciwił się temu Dumakus, powiedział mu Titus: „Weź ode mnie czterdzieści drachm jako twój zastaw”. I wręczył mu pas z trzosem, który miał na sobie, by [o wszystkim, co zaszło] milczał. A potem odezwał się do niego: „Pan Bóg wspomoże cię swym błogosławieństwem i udzieli ci odpuszczenia grzechów”. Wtedy Jezus rzekł do matki swojej; „Matko moja za trzydzieści lat w mieście Uraslim ukrzyżują mnie Żydzi, a razem z mną tych dwóch zbójców: Titusa po mojej prawej ręce, a Dumakusa po lewej. I po tym dniu Titus pójdzie przede mną do raju”. Powiedziała Mirjam: «Niech cię Bóg przed tym broni”.
Z tego by wynikało, że Dyzma był od Jezusa znacznie starszy. Pewności jednak nie ma.
Wybór
Niezależnie od wszystkiego, Dyzma jest ważną postacią w Kościele. Po pierwsze – jako pierwszy trafił do raju jako święty. Wcześniej niż Apostołowie i Szymon z Cyreny , który pomagał Jezusowi nieść krzyż. Po drugie – przypomina, że nawet umierając można się jeszcze nawrócić – wyznanie winy i żal za grzechy, wystarczą do zbawienia. Dyzma jak nikt ukazuje, jak wielkie jest Miłosierdzie Boże. Jeszcze większą rolę, obaj przestępcy odgrywają w prawosławiu, symbolizując małą ukośną belkę krzyża. Jedno jej ramię jak Dyzma wskazuje na niebo i zbawienie, drugie jak Gestas jest skierowane w dół i wskazuje potępienie. Od nas zależy, co wybierzemy.
