25 sierpnia 1599 r.
Biblia to najczęściej wydawana, przetłumaczona na wszystkie języki świata książka. Długi czas była dostępna tylko dla znających łacinę. W Polsce 600 lat po przyjęciu chrztu można było już czytać ją po polsku. Przez następne cztery wieki w jednym tłumaczeniu.
Jakub Wujek był synem Macieja Wujka. Był wybitnie uzdolniony, zwłaszcza językowo. Wykształcenie początkowe uzyskał w rodzinnym Wągrowcu w szkole cystersów. Następnie kształcił się dalej w naukach humanistyczno-klasycznych na Śląsku. Z polecenia rodziców w 1558 roku wrócił ze Śląska i udał się do Krakowa, tam dalej kształcił się w naukach klasycznych. W 1559 zdobył stopień bakałarza. W Krakowie został nauczycielem w szkole biskupa krakowskiego Jakuba Uchańskiego, a kiedy ten został prymasem Polski wysłał Wujka jako opiekuna swoich bratanków do Wiednia do kolegium jezuickiego. Tu Wujek od grudnia 1565 do sierpnia 1567 studiował filozofię, studia uzupełniając wykładami z matematyki i doskonaląc znajomość języka greckiego. W Wiedniu w 1565 roku wstąpił do zakonu jezuitów, po nowicjacie rozpoczął studia teologiczne w Kolegium Rzymskim. Po dwóch latach, we wrześniu 1567 roku, nie ukończywszy studiów, musiał opuścić Wieczne Miasto.
Ze względu na ogromne potrzeby młodej wiceprowincji jezuitów w Polsce, wraz z Filipem Widmanstadtem został skierowany do Braniewa, dokąd przybył w październiku 1567 roku. Braki w wykształceniu Jakub Wujek musiał uzupełnić we własnym zakresie, w pierwszym kolegium jezuickim na ziemiach podległych Rzeczypospolitej – w kolegium jezuickim w Braniewie. Tu pierwszym zadaniem Jakuba Wujka było przygotowanie się do zdania wymaganych egzaminów w celu osiągnięcia wstępnego tytułu z teologii, drugim w ramach samodzielnej pracy było przygotowanie się do uzyskania magisterium ze sztuk. Po zaliczeniu wszystkich egzaminów Jakub Wujek uzyskał tytuł w Braniewie stopień magistra sztuk i bakalaureat z teologii, co dawało mu możliwość kontynuowania nauki w celu uzyskania doktoratu z teologii. Następnie 5 listopada 1567 wyjechał do Pułtuska, gdzie został wykładowcą kolegium jezuickiego. 22 grudnia 1570 w kolegium w Pułtusku obronił tezy doktorskie z teologii i otrzymał stopień doktora teologii.
Na kapłana został wyświęcony w roku 1568 w Pułtusku i od tego czasu poświęcił się intensywnej pracy kaznodziejskiej i pisarskiej.
Dzieło życia
W roku 1584 władze zakonu jezuitów zleciły mu przełożenie Pisma Świętego. Podstawą przekładu był łaciński przekład przypisywany św. Hieronimowi – tzw. Wulgata, usankcjonowana dekretem Soboru Trydenckiego jako oficjalny tekst Kościoła rzymskokatolickiego w 1546 roku.
Wujek wykorzystał Wulgatę lowańską (Antwerpia 1574), Poliglotę antwerpską (1569–1572), Novum Instrumentum omne, wydanie Teodora Bezy, być może tekst Roberta Estienny, przekład syryjski oraz rękopisy łacińskie. Pierwszeństwo dawał tekstowi łacińskiemu, który uważał za bardziej pewny.
Pełny przekład został ukończony w roku 1595, ponieważ jednak oparty był na Wulgacie lowańskiej, jezuici zobowiązani byli dokonać rewizji przekładu celem dostosowania go do brzmienia Wulgaty klementyńskiej. Praca komisji rewizyjnej zajęła kilka lat i cały oficjalny przekład Biblii ukazał się dopiero dwa lata po śmierci Jakuba Wujka, w roku 1599. {pierwsze egzemplarze zeszły z maszyny drukarskiej 25 sierpnia 1599 r. Wprowadzone przez komisję rewizyjną przekładu Wujka zmiany i poprawki były liczne i poważne, jednak mimo to przekład ten przeszedł do historii jako przekład Wujka.
Biblia Wujka zawiera objaśnienia rzeczowe oraz dogmatyczno-apologetyczne. Zawiera także odniesienia do tekstu oryginalnego, co ma duże znaczenie przy zwrotach błędnie podanych w tekście źródłowym przekładu – Wulgacie klementyńskiej.
Przekład Wujka odznacza się ścisłością i wielostronnością: posiada język prosty i jasny, a jednocześnie poważny i dostojny. Przekład ten pełnił rolę podstawowego polskiego przekładu katolickiego przez cztery wieki. Zastąpiła ją dopiero „Biblia Tysiąclecia”. Też nie najszczęśliwszy przekład. Ale to inna historia.
