Co postanowi Sąd UE w sprawie skargi Polski przeciwko Komisji Europejskiej?

Pomimo ugodowego zamknięcia sporu między Republiką Czeską i Polską oraz odstąpienia Czechów od postulatu zamknięcia kopalni Turów, KE nadal żądała od Polski płacenia kar z tytułu niezatrzymania wydobycia węgla w okresie od maja 2021 r. do 4 lutego 2022 roku.

Komisja Europejska potrąciła z funduszy dla Polski 68,5 mln euro kar nałożonych przez Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej (TSUE) w sprawie kopalni Turów. Kary w wysokości pół miliona euro dziennie były naliczane od 20 września 2021 do 3 lutego 2022 roku, kiedy to osiągnięto polsko-czeskie porozumienie w sprawie Turowa. Minister Ziobro nazwał potrącenie powyższych kar przez Komisję Europejską kradzieżą. Warto jednak pamiętać, że sprawa nie jest zakończona. Polska wniosła do Sądu UE w dniu 19 kwietnia 2022 roku skargę przeciwko Komisji Europejskiej o stwierdzenie nieważności decyzji dotyczącej potrącenia kwot okresowej kary pieniężnej nałożonej postanowieniem wiceprezes TSUE w sprawie C-121/21. Skarga jest zarejestrowana pod sygnaturą T-200/22. Na stronie Sądu ani w Dzienniku UE nie podano na razie żadnych bliższych informacji o przebiegu postępowania.

Przypomnijmy zatem istotę sprawy C‑121/21 o Turów. 26 lutego 2021 r. Republika Czeska wniosła do TSUE skargę o stwierdzenie uchybienia przez Polskę zobowiązaniom państwa członkowskiego. Uchybienie miało polegać na przyjęciu przez Polskę (w ramach postępowania administracyjnego mającego na celu przedłużenie do 2026 r. terminu obowiązywania koncesji wydobywczej dla kopalni węgla brunatnego Turów), środków naruszających szereg przepisów Unii w dziedzinie ochrony środowiska. Do skargi Czesi dołączyli wniosek o zastosowanie środka zabezpieczającego w postaci nakazania Rzeczpospolitej Polskiej niezwłocznego zaprzestania działalności wydobywczej w kopalni Turów. Polska wnosiła o oddalenie tej skargi i obciążenie Republiki Czeskiej kosztami postępowania. Spór dotyczył skutków transgranicznych wynikających z działalności wydobywczej kopalni. Republika Czeska twierdziła, że jej obywatele mieszkający blisko granicy, ponoszą w nieuzasadniony sposób konsekwencje środowiskowe prowadzenia działalności wydobywczej, którymi są znaczne obniżanie się poziomu zwierciadła wód podziemnych oraz osiadanie gruntu. Rzeczpospolita Polska utrzymywała m.in., że zamknięcie kopalni spowodowałoby poważne straty gospodarcze zarówno w kategoriach zaopatrzenia w energię, jak i zatrudnienia.

Postanowienie

Postanowieniem z dnia 21 maja 2021 r. Wiceprezes Trybunału nakazała Rzeczypospolitej Polskiej natychmiastowe zaprzestanie wydobycia węgla brunatnego w kopalni Turów do chwili ogłoszenia wyroku kończącego postępowanie w sprawie. Polska podnosiła, że złożony przez Republikę Czeską wniosek jest oczywiście niedopuszczalny, ponieważ to państwo nie wykazało, iż istnieje bezpośredni, ścisły związek pomiędzy żądanym środkiem tymczasowym a podnoszonymi w skardze naruszeniami prawa Unii. Polska dowodziła, że w przypadku uwzględnienia skargi okoliczność ta nie musi wcale skutkować zaprzestaniem działalności wydobywczej w kopalni Turów, a jedynie do usunięcia wad lub braków w zakresie decyzji środowiskowej (OOŚ) oraz koncesji na wydobywanie węgla brunatnego do 2026 r. Polska podnosiła, że środek tymczasowy, o którego przyjęcie zwróciła się Republika Czeska, nie ma na celu zagwarantowania pełnej skuteczności wyroku co do istoty sprawy oraz że zarządzenie tego środka prowadziłoby do skutków idących znacznie dalej niż te wynikające z tego wyroku. Wiceprezes Trybunału nie zgodziła się z tą argumentacją twierdząc, że państwo członkowskie winno co do zasady przyjąć środki zmierzające do zawieszenia lub uchylenia zezwolenia na przedsięwzięcie przyjętego z naruszeniem prawa Unii. Nadto sędzia stwierdziła, że wprawdzie środki tymczasowe mogą zostać zarządzone przez sąd orzekający jedynie wtedy, gdy zostanie wykazane, że ich zastosowanie jest prawnie i faktycznie uzasadnione (fumus boni iuris) oraz że mają one pilny charakter w tym znaczeniu, iż ich zarządzenie i wykonanie przed wydaniem rozstrzygnięcia co do istoty sprawy jest konieczne w celu uniknięcia poważnej i nieodwracalnej szkody dla interesów skarżącego, ale że obie te przesłanki zachodzą w niniejszej sprawie łącznie.

Wniosek

7 czerwca 2021 r. Republika Czeska wspierana przez KE wniosła o zasądzenie od Rzeczypospolitej Polskiej na rzecz budżetu Unii okresowej kary pieniężnej w kwocie 5 mln EUR dziennie za uchybienie zobowiązaniom wynikającym z postanowienia wiceprezes Trybunału z dnia 21 maja 2021 r. Decyzją z dnia 1 lipca 2021 r. prezes Trybunału dopuścił Komisję Europejską do udziału w sprawie w charakterze interwenienta popierającego żądania Republiki Czeskiej. Decyzją z dnia 14 lipca 2021 r. prezes Trybunału uwzględnił wniosek Rzeczypospolitej Polskiej o rozpoznanie skargi w trybie przyspieszonym. Postanowieniem z dnia 20 września 2021 r. wiceprezes Trybunału zobowiązała Rzeczpospolitą Polską do zapłaty na rzecz Komisji okresowej kary pieniężnej w wysokości 500 000 EUR dziennie, począwszy od dnia doręczenia Polsce postanowienia z 21 maja o nakazie natychmiastowego zaprzestania wydobycia węgla brunatnego w kopalni Turów aż do chwili, w której zastosuje się ona do treści postanowienia z 21 maja 2021 r. Podczas rozprawy w dniu 9 listopada 2021 r. Republika Czeska podtrzymała żądanie zaprzestania przez Polskę zarzucanych uchybień.

Opinia

W dniu 3 lutego 2022 r. Rzecznik Trybunału wydał opinię w sprawie. Stwierdził, iż część zarzutów skargi Czechów jest zasadna, a część niezasadna. Za zasadne uznał: zarzut przedłużenia o sześć lat terminu obowiązywania koncesji na wydobywanie węgla brunatnego bez przeprowadzenia oceny oddziaływania na środowisko, zarzut braku opublikowania koncesji na wydobywanie węgla brunatnego do 2026 r. i podania jej do wiadomości Republice Czeskiej w zrozumiałej formie, zarzut braku opublikowania koncesji na wydobywanie węgla brunatnego do 2026 r., zarzut braku udzielenia kompletnych informacji związanych z procedurą udzielenia koncesji na wydobywanie węgla brunatnego do 2026 r. Za niezasadne uznał zarzuty: wyłączenia zainteresowanej społeczności z procedury udzielania koncesji na działalność wydobywczą, nadania decyzji OOŚ rygoru natychmiastowej wykonalności, niewłączenia do decyzji OOŚ ewentualnej procedury na wypadek braku udzielenia zgody na zastosowanie odstępstw w odniesieniu do wskazanych części wód, wyłączenia zainteresowanej społeczności i Republiki Czeskiej z procedury udzielania koncesji na wydobywanie węgla brunatnego do 2026 r., uniemożliwienie wszczęcia sądowej procedury odwoławczej od koncesji na wydobywanie węgla brunatnego do 2026 r., nieuwzględnienie decyzji OOŚ w koncesji na wydobywanie węgla brunatnego do 2026 r., braku przyjęcia w koncesji na wydobywanie węgla brunatnego do 2026 r. wszystkich warunków dotyczących środowiska. Nadto orzekł, że ponieważ w niniejszej sprawie żądania Republiki Czeskiej i Rzeczypospolitej Polskiej uwzględniono tylko częściowo, pokrywają one własne koszty. Zatem Republika Czeska w opinii Rzecznika tylko częściowo wygrała sprawę.

Umowa

W dniu 3 lutego 2022 r. Polska i Czechy zawarły umowę międzynarodową kończącą spór w sposób ugodowy i wzajemnie zrzekając się wszelkich dalszych roszczeń. Umowa zakładała m.in., że Polska ma zapłacić 35 mln euro rekompensaty, natomiast Fundacja PGE ma przekazać 10 mln euro krajowi libereckiemu. W dniu 4 lutego 2022 r. Prezes Trybunału wykreślił sprawę z rejestru Trybunału, gdyż Republika Czeska poinformowała Trybunał, że wskutek zawartej z Rzecząpospolitą Polską ugody w przedmiocie rozstrzygnięcia sporu zrzeka się wszelkich roszczeń. Także Polska poinformowała Trybunał, że potwierdza informacje o zawarciu wyżej wspomnianej ugody i, podobnie jak Republika Czeska, zrzeka się wszelkich roszczeń w tej sprawie.

Zakończenie sporu

A zatem spór został zakończony. Zawarcie ugody nie wymagało zaprzestania wydobycia węgla brunatnego w kopalni Turów. Postanowienie Trybunału z 21 maja 2021 r. okazało się być nietrafne. Godzące się strony uznały – co wynika z faktu podpisania umowy – że zaprzestanie wydobycia jest niepotrzebne, nieuzasadnione faktycznie, a tym bardziej nie ma pilnego charakteru. Trybunał wydał zatem w dniu 21 maja postanowienie woluntarystyczne, bez należytego wyważenia wchodzących w grę interesów. Ubocznie warto podkreślić, że artykuł 17 A z UNCITRAL Model ustawy o międzynarodowym arbitrażu handlowym stanowi, że strona ubiegająca się o środki tymczasowe musi udowodnić przed trybunałem arbitrażowym, że bez ich zastosowania zaistnieje nieodwracalna szkoda, która przeważa nad ewentualną szkodą dla innych stron. Wiceprezes Trybunału rażąco błędnie stwierdziła, że kontynuacja wydobycia w Turowie spowoduje nieodwracalne szkody wśród obywateli czeskich, a szkoda obywateli Polski – na skutek zatrzymania pracy kopalni – jest nieporównywalna, nierównoważna.

Kary

Pomimo ugodowego zamknięcia sporu między Republiką Czeską i Polską oraz odstąpienia Czechów od postulatu zamknięcia kopalni Turów, KE nadal żądała od Polski płacenia kar z tytułu niezatrzymania wydobycia węgla w okresie od maja 2021 r. do 4 lutego 2022 roku. To żądanie jest nie tylko bezpodstawne pod względem faktycznym i prawnym, ale także całkowicie nietransparentne. KE nie uzasadnia, czym się kieruje żądając wykonania oczywiście błędnego i zdezaktualizowanego postanowienia o karach. Widać w tym jakiś chorobliwy kult dla orzeczeń sądowych. W myśl zasady: to nie szkodzi, że wyrok jest nietrafny, a nawet absurdalny, najważniejsze, że jest prawomocny. Co ciekawe na stronie Sądu UE: https://curia.europa.eu/jcms/jcms/Jo2_7033/pl/ znajduje się informacja: “Postępowanie w sprawie wniosku o zastosowanie środków tymczasowych Skarga wniesiona do Sądu nie ma charakteru zawieszającego w stosunku do zaskarżonego aktu prawnego. Jednakże Sąd może zarządzić zawieszenie jego wykonania lub inne środki tymczasowe. W przedmiocie wniosku w sprawie środków tymczasowych prezes Sądu lub, gdy zajdzie taka konieczność, wiceprezes wydaje postanowienie z uzasadnieniem. Środki tymczasowe zarządza się wyłącznie wtedy, gdy spełnione zostaną trzy przesłanki: • skarga nie może wydawać się prima facie pozbawiona poważnej podstawy; • wnioskodawca musi wykazać, iż podjęcie tych środków jest pilne, a w ich braku poniósłby on poważną i nieodwracalną szkodę; • środki tymczasowe muszą uwzględniać konieczność wyważenia interesu stron oraz interesu ogólnego. Postanowienie ma skutek tymczasowy i nie przesądza o rozstrzygnięciu Sądu co do istoty sprawy. Ponadto przysługuje od niego odwołanie do wiceprezesa Trybunału Sprawiedliwości”.

A zatem, co postanowi Sąd UE w sprawie „wątpliwych” kar i kiedy rozpocznie się postępowanie T-200/22?