Drugi dzień Świętego Triduum Paschalnego upamiętnia śmierć Jezusa Chrystusa na krzyżu. Jeden z dwu dni w roku (obok Wielkiej Soboty), gdy Kościół katolicki nie sprawuje Mszy św. Odprawia się tylko nabożeństwo Drogi Krzyżowej.
Wielki Piątek jest dniem żałoby, skupienia i ścisłego postu. Celebransi stają przed ołtarzem w czerwonych ornatach. Główny celebrans leży kilka minut krzyżem przed ołtarzem. Liturgia słowa Bożego to przede wszystkim opis Męki Pańskiej z Ewangelii św. Jana. Podczas adoracji Krzyża kapłani, służba liturgiczna i wierni całują rany Jezusa na krzyżu. Po Komunii św. Jezus pod postacią eucharystyczną zostaje przeniesiony do Grobu, gdzie rozpoczyna się adoracja.
Wielkopiątkowa liturgia Męki Pańskiej nie jest Mszą św., ale ją przypomina. Składa się z liturgii słowa, adoracji Krzyża, Komunii św. i procesji do Grobu Pańskiego.
Rozpoczyna się w ciszy, procesją do ołtarza. W tej procesji nie niesie się krzyża ani świec. Po dojściu do ołtarza następuje prostracja (leżenie krzyżem), a później liturgia słowa, w której zwraca się uwagę na Mękę Pańską. Pierwsze czytanie to czwarta pieśń sługi pańskiego, z Księgi Izajasza, drugie z Listu do Hebrajczyków, trzecie to opis Męki Pańskiej. Liturgię słowa kończy dłuższa niż zwykle modlitwa powszechna, składająca się z 10 wezwań: za Kościół, za Papieża, za stany Kościoła, za katechumenów, za jedność chrześcijan, za żydów, za nie wierzących w Chrystusa, za nie wierzących w Boga, za rządzących państwami, za strapionych i cierpiących.
Po skończonej liturgii słowa rozpoczyna się adoracja Krzyża. Kapłan po kolei odsłania ramiona Krzyża śpiewając: Oto drzewo Krzyża, na którym zawisło Zbawienie świata. Wierni odpowiadają: Pójdźmy z pokłonem. Po odsłonięciu Krzyża, księża podchodzą do niego, by go ucałować.
Potem jest Komunia św. z konsekrowanych poprzedniego dnia Hostii. Wszystko kończy się przeniesieniem monstrancji z Najświętszym Sakramentem do przygotowanego wcześniej Grobu Pańskiego. Rozpoczyna się adoracja, która trwa do liturgii Wigilii Paschalnej. Często po liturgii Męki Pańskiej wystawiany jest Krzyż, który wierni całują. Według tradycji składka, która jest wtedy zebrana, jest przeznaczona na utrzymywanie miejsc świętych.
Ks. prof. Bogusław Nadolski: Odnowiona liturgia Wielkiego Piątku zawiera prawie wszystkie elementy spotykane w tradycji tego dnia. Struktura liturgii jest przejrzysta, jasna, prosta w swej surowości i powadze. Stanowią ją liturgia słowa wraz z modlitwa powszechną, adoracja Krzyża. Komunia św. i procesja do Grobu Pańskiego. Liturgia przedstawia i pozwala przeżyć misterium Chrystusa w jedności historiozbawczej. Chrystus oddający życie na Krzyżu jest cierpiącym Sługą Boga z Księgi proroka Izajasza (52, 13-53, 12). Chrystus przez swoją śmierć za swoich wykonuje wolę Ojca Niebieskiego, otwiera przystęp do Ojca (Hbr 4.14-16:5.7-9).
Męka Chrystusa, Jego uniżenie (responsorium Flp 2, 8-9) nie stanowi przegranej. Opis Męki w ujęciu Janowym silnie podkreśla królewską godność Chrystusa. Kolor czerwony szat liturgicznych jest nie tyle kolorem męczeństwa, ile kolorem królewskiej purpury.
Wielki Piątek skupiał zawsze – przez swój mistyczny wymiar – uwagę artystów i filozofów. Literatura polska zna wiele utworów, których autorzy znaleźli inspirację w tajemnicy tego dnia. Takim utworem był wojenny wiersz Jana Lechonia (*1899 †1956) „Wielki Piątek”, ukazujący kobietę z dzieckiem w smutny podwójnie, bo wojenny Wielki Piątek w Warszawie:
Kobieta, której nie stać na kir i żałoby,
Lecz z której twarzy czytasz całą Mękę Pańską,
Jak senna w Wielki Piątek idzie Świętojańską
I dziecko wynędzniałe prowadzi na Groby.
I nagle zobaczyła: zamiast kwiatów – skała
I nie pachną hiacynty, nie widzi przybrania
I wtedy ta kobieta kamienna zadrżała,
Że może po tej śmierci nie być zmartwychwstania…
Lecz oto dźwięk przecudny spłynął w ciszę głuchą,
I z chóru zstąpił lekko anioł urodziwy,
I tej trupiej kobiecie powiedział na ucho:
Im cud jest bardziej trudny, tym bardziej prawdziwy…
